Link làm bài: Đề 1
Link làm bài: Đề 2
1. Truyện thơ dân gian
- Truyện thơ dân gian là một thể loại văn học dân gian,
sáng tác dưới hình thức văn vần, thường xoay quanh đề tài tình yêu, hôn nhân; kết
hợp tự sự với trữ tình, rất gần gũi với ca dao, dân ca; phát triển nhiều ở các
dân tộc miền núi. Ví dụ: Tiễn dặn người yêu (dân tộc Thái), Nàng con côi, Út
Lót – Hồ Liêu (dân tộc Mường), Kim Quế (dân tộc Tày – Nùng)...
- Cốt truyện trong truyện thơ dân gian: Cốt truyện đơn giản, thường
xoay quanh số phận của một vài nhân vật chính; có thể sử dụng yếu tố kì ảo (ví
dụ: Nàng con côi, Kim Quế...) hoặc không sử dụng (ví dụ: Tiễn dặn người yêu).
- Nhân vật chính trong truyện thơ dân gian thường là những con người
có số phận ngang trái, bất hạnh trong cuộc sống, tình yêu như nhân vật chàng
trai, cô gái (“anh”, “em”) trong Tiễn dặn người yêu (Xống chu xon xao) hoặc
chàng Hồ Liêu, nàng Út Lót trong Út Lót – Hồ Liêu.
- Ngôn ngữ trong truyện thơ dân gian là ngôn ngữ truyền khẩu, giàu
chất trữ tình và mang âm hưởng của các làn điệu dân ca Việt Nam.
2. Truyện thơ Nôm (hay truyện Nôm)
- Truyện thơ Nôm (hay truyện Nôm) là một thể loại văn học
độc đáo của văn học Việt Nam, sáng tác dưới hình thức văn vần (lục bát hoặc
song thất lục bát), có cốt truyện, phát triển mạnh vào cuối thế kỉ XVIII và thế
kỉ XIX; dùng thơ tiếng Việt viết bằng chữ Nôm (thường là thơ lục bát) để kể
chuyện (trần thuật), có khả năng phản ánh về hiện thực xã hội và con người với
một phạm vi tương đối rộng. Truyện thơ Nôm thường chia làm hai loại:
+ Truyện thơ Nôm bình dân do các tác giả trong giới bình dân (thường
là khuyết danh) sáng tác, chủ yếu lưu hành trong dân gian, nội dung phản ánh cuộc
sống và khát vọng của người dân tầng lớp dưới, ngôn ngữ giản dị gần với lời ăn
tiếng nói hằng ngày của nhân dân. Ví dụ: Thạch Sanh, Tống Trân Cúc Hoa, Phạm Tải
Ngọc Hoa...
+ Truyện thơ Nôm bác học do các tác giả là trí thức Nho học (thường
có tên tuổi, lai lịch rõ ràng) sáng tác, lưu hành rộng rãi nhưng chủ yếu vẫn
trong giới trí thức tinh hoa, có nội dung phản ánh số phận và nhu cầu của giới
trí thức, có chất lượng nghệ thuật cao. Ví dụ: Truyện Kiều (Nguyễn Du), Mai
đình mộng kí (Nguyễn Huy Hổ), Sơ kính tân trang (Phạm Thái)...
- Cốt truyện trong truyện thơ Nôm: Truyện thơ Nôm có thể sử dụng cốt
truyện dân gian, cốt truyện trong văn học viết Trung Quốc hoặc cốt truyện lấy từ
chính cuộc đời tác giả và thực tiễn đời sống. Cốt truyện trong truyện thơ Nôm
thường được chia làm hai nhóm, thể hiện qua các mô hình sau:
* Mô hình Gặp gỡ (Hội ngộ) – Tai biến (Lưu lạc) – Đoàn tụ (Đoàn viên)
Một số truyện tiêu biểu cho mô hình này: Phạm Công Cúc Hoa, Phạm Tải
Ngọc Hoa, Truyện Kiều...
* Mô hình Nhân – Quả
Một số truyện tiêu biểu cho mô hình này: Thạch Sanh, Quan âm Thị
Kính...
+ Nhân vật trong truyện thơ Nôm thường được chia thành hai tuyến
rõ ràng: nhân vật chính diện (đại diện cho cái tốt, cái đẹp, cái tiến bộ) và
nhân vật phản diện (đại diện cho cái xấu, cái ác, cái bảo thủ). Nhân vật trong
truyện thơ Nôm thường được xây dựng theo khuôn mẫu như: chàng trai tài giỏi
(tài tử), chung tình, hiếu học, trải qua nhiều khó khăn về sau thành đạt; cô
gái xinh đẹp (giai nhân), nết na, đảm đang, hiếu thảo, luôn sắt son chung thuỷ...
+ Ngôn ngữ trong truyện thơ Nôm: Truyện thơ Nôm được viết bằng chữ
Nôm, có sự kết hợp giữa tự sự với trữ tình. Truyện thơ Nôm bình dân có ngôn ngữ
gần với lời ăn tiếng nói hằng ngày, còn truyện thơ Nôm bác học sử dụng nhiều biện
pháp tu từ và nhiều điển tích, điển cố. Có nhiều tác phẩm đạt tới trình độ điêu
luyện.
* Điểm nhìn trong truyện thơ: Truyện
thơ thường sử dụng điểm nhìn ngôi thứ ba toàn tri. Tuy nhiên, trong một số trường
hợp, truyện thơ cũng sử dụng điểm nhìn ngôi thứ ba hạn tri từ một số nhân vật
như điểm nhìn của nhân vật “anh” trong Tiễn dặn người yêu (truyện
thơ dân tộc Thái) hoặc điểm nhìn của nhân vật Thuý Kiều ở một số đoạn
trong Truyện Kiều (Nguyễn Du).
* Nhân vật và đối thoại, độc thoại nội tâm: Nhân
vật trong tác phẩm truyện thường được khắc họa không chỉ thông qua các chi tiết
miêu tả ngoại hình, hành động mà còn qua ngôn ngữ giao tiếp và đời sống nội tâm
của nhân vật, tức là thông qua đối thoại, độc thoại nội tâm.
* Bút pháp miêu tả nội tâm trong truyện thơ Nôm và "Truyện Kiều”: Việc
miêu tả nội tâm của nhân vật trong truyện thơ Nôm bác học có thể thực hiện theo
nhiều cách: bằng lời đối thoại, độc thoại của chính nhân vật bằng những dòng
thơ miêu tả phong cảnh thiên nhiên, hay kể, tả về hành vi, cử chỉ của nhân vật;
qua các dòng thơ mà người kể chuyện trực tiếp nhận xét, phân tích trạng thái
tâm lí, cảm xúc của nhân vật,... Trong đoạn độc thoại nội tâm của nhân vật Từ Hải
trên đây, tâm lí của Từ Hải được miêu tả trước hết qua nhận xét trực tiếp của
người kể chuyện (Từ công riêng hãy mười phân hồ đồ) và sau đó, qua độc
thoại nội tâm của Từ Hải.
