ĐỀ LUYỆN TẬP SỐ 3

(Văn bản nghị luận, Ngữ văn 11)

PHẦN I. ĐỌC HIỂU

Đọc văn bản sau và trả lời các câu hỏi:

(1) Nhiều người có xu hướng khoác lên mình tấm áo cá nhân để phủ kín giá trị cộng đồng. Chúng ta đánh đồng chủ nghĩa tự do với việc theo đuổi lợi ích cá nhân tuyệt đối, không quan tâm đến cuộc đời kẻ khác. Ngoài những thứ “quy ra thóc”, người ta có thể dễ mặc ô nhiễm môi trường, chặt phá rừng, tệ nạn xã hội, kẹt xe,… cho những người khác lo. Thị dân an phận với văn phòng máy lạnh, nông dân an phận với đồng xanh, ngư dân an phận với biển cả, chúng ta luôn muốn an phận với những gì mình có và hạn chế tối đa việc “ăn cơm nhà vác tù và hàng tổng”. Nhưng khi biển nhiễm độc, không chỉ ngư dân thiệt hại. Khi nông dân mất đất phải bỏ xứ mà đi, không phải chỉ mình họ chịu thiệt. Thực phẩm bẩn không chỉ tấn công người thành phố. Số phận đặt chúng ta vào chung một cộng đồng, gắn liền vận mệnh với nhau.

(2) Điều ít nhất mà chúng ta có thể làm là lên tiếng. Im lặng trước cái đẹp là gián tiếp phủ nhận nó. Im lặng trước điều xấu là ngầm ngầm cho phép nó lộng hành. Cuộc sống không tự dựng tốt đẹp lên và nếu chỉ biết vun vén cho riêng mình, coi làm ngơ trước những vấn đề chung, chúng ta đang tự xây tòa lâu đài của mình trên cát.

(Khắc Giang, “Mưa lụt, cống tắc và một số thứ ‘quy ra thóc’”, Vietnamnet.vn, 01/10/2016)

Câu 1. Xác định luận đề của văn bản trên.

Câu 2. Chỉ ra hai luận điểm chính được triển khai trong văn bản.

Câu 3. Phân tích tác dụng của lí lẽ và dẫn chứng mà tác giả sử dụng trong đoạn (1).

Câu 4. Chỉ ra và nêu tác dụng của một biện pháp tu từ được sử dụng trong văn bản.

Câu 5. Anh/chị có nhận xét gì về quan điểm của tác giả trong văn bản? Từ đó, liên hệ thực tế đời sống để rút ra bài học cho bản thân trong việc sống có trách nhiệm với cộng đồng.

PHẦN II. VIẾT

Từ nội dung văn bản trên, anh/chị hãy viết một bài văn nghị luận xã hội (khoảng 600 chữ) bàn về ý nghĩa của việc con người không im lặng trước cái xấu, cái sai trong cuộc sống.

Gợi ý

Phần Đọc hiểu

Câu 1. Xác định luận đề của văn bản

Con người cần sống có trách nhiệm với cộng đồng, không thể chỉ chăm lo lợi ích cá nhân và im lặng trước cái xấu, vấn đề chung của xã hội.

Câu 2. Hai luận điểm chính

- Luận điểm 1 (đoạn 1): Nhiều người có xu hướng sống vị kỉ, thờ ơ với các vấn đề của cộng đồng.

- Luận điểm 2 (đoạn 2): Không im lặng trước cái xấu; im lặng chính là dung túng cho sự xuống cấp của xã hội.

Câu 3. Tác dụng của lí lẽ và dẫn chứng trong đoạn (1)

• Lí lẽ: Tác giả chỉ ra tâm lí “an phận”, quan niệm sai lầm về tự do, sự thờ ơ với các vấn đề chung.
• Dẫn chứng: Ô nhiễm môi trường, chặt phá rừng, thực phẩm bẩn, kẹt xe…
• Tác dụng: Giúp người đọc nhận rõ hậu quả của lối sống ích kỉ; khẳng định mọi người trong xã hội có liên quan mật thiết đến nhau, không thể đứng ngoài các vấn đề chung.

Câu 4. Một biện pháp tu từ và tác dụng

Biện pháp tu từ: Ẩn dụ – “khoác lên mình tấm áo cá nhân”, “xây tòa lâu đài trên cát”.

Tác dụng:

• Gợi hình, gợi cảm, làm cho câu văn trở nên sinh động.
• Nhấn mạnh nguy cơ và hậu quả của việc sống ích kỉ, thiếu trách nhiệm với cộng đồng

Câu 5. Nhận xét về quan điểm và bài học cá nhân

• Nhận xét: Quan điểm của tác giả rất đúng đắn, mang tính cảnh tỉnh. Tác giả đề cao tinh thần trách nhiệm của mỗi người đối với cộng đồng và lên án sự thờ ơ – ích kỉ của một bộ phận người trong xã hội.

• Bài học:

  • Cần có ý thức về các vấn đề chung: môi trường, an toàn thực phẩm, giao thông, trật tự xã hội, …

  • Dám lên tiếng trước cái sai, cái xấu.

  • Sống biết chia sẻ và sẵn sàng hành động vì lợi ích chung, không thờ ơ.

  • Mỗi cá nhân góp phần nhỏ nhưng nhiều phần nhỏ hợp lại sẽ tạo nên sức mạnh, ảnh hưởng lớn tới xã hội.

Phần Viết

Dàn ý chi tiết

I. MỞ BÀI

• Giới thiệu vấn đề: Trong xã hội tồn tại cả điều tốt và điều xấu; thái độ của con người trước cái sai quyết định sự phát triển của cộng đồng.
• Nêu vấn đề nghị luận: Ý nghĩa của việc không im lặng trước cái xấu, cái sai trong cuộc sống.

II. THÂN BÀI

1. Giải thích vấn đề

• Im lặng trước cái sai: Thờ ơ, bỏ qua, không phản ứng, không lên tiếng trước những hành vi tiêu cực.
• Không im lặng: Dám nói ra, dám phản đối, phê phán, tố giác, lên tiếng bảo vệ lẽ phải.
• Đây là biểu hiện của trách nhiệm, lòng dũng cảm và ý thức cộng đồng.

2. Vì sao con người không được im lặng trước cái xấu, cái sai?

a. Im lặng là dung túng cho cái xấu

• “Cái ác chiến thắng khi người tốt không làm gì cả.”
• Sự thờ ơ tạo điều kiện cho cái sai lan rộng.

b. Lên tiếng góp phần bảo vệ cái đẹp, cái đúng

• Lên tiếng giúp bảo vệ người vô tội, bảo vệ công bằng và trật tự xã hội.
• Khẳng định những giá trị đạo đức tích cực.

c. Con người sống trong cộng đồng, không thể đứng ngoài

• Mỗi cái sai trong xã hội đều có thể ảnh hưởng đến cuộc sống của chính ta.
• Bảo vệ cộng đồng cũng là bảo vệ bản thân.

d. Lên tiếng thể hiện bản lĩnh và nhân cách

• Dám đối diện với cái sai chứng tỏ con người có trách nhiệm, có lòng tự trọng và dũng khí.

3. Biểu hiện của việc không im lặng trước cái sai

• Tố giác hành vi phạm pháp.
• Lên tiếng trước nạn bạo lực học đường, gian lận, tham nhũng.
• Góp ý, phản biện một cách văn minh trên mạng xã hội.
• Chia sẻ thông tin đúng, không tiếp tay cho tin xấu độc.
• Can ngăn người khác làm điều sai trái.

4. Phản đề

• Không cực đoan, không vội vàng kết luận khi chưa đủ chứng cứ.
• Lên tiếng nhưng phải tỉnh táo, đúng pháp luật, không “ném đá”, không bôi nhọ.

5. Bài học và liên hệ bản thân

• Sống chủ động, không thờ ơ với vấn đề chung.
• Tập thói quen phản biện, bày tỏ chính kiến văn minh.
• Rèn luyện bản lĩnh đạo đức để không sợ hãi khi bảo vệ điều đúng.
• Thực hiện các hành động nhỏ: giữ vệ sinh công cộng, nói không với tiêu cực, dám góp ý khi thấy sai.

III. KẾT BÀI

• Khẳng định: Không im lặng trước cái sai là thái độ sống đúng đắn, cần thiết để xã hội tiến bộ.
• Kêu gọi: Mỗi cá nhân hãy là người dám lên tiếng và hành động vì lẽ phải.