Cách trả lời câu hỏi đọc hiểu: Mạch vận động cảm xúc của nhân vật trữ tình

 VÍ DỤ: Nêu mạch vận động cảm xúc của nhân vật trữ tình trong bài thơ sau

TỔ QUỐC VÀO XUÂN 

 Tổ quốc là tiếng ầu ơ của mẹ

 Rặng tre rì rào, ngọn gió nồm nam

 Tổ quốc xanh trong trong gié lúa cành cam 

 Trong nắng sớm buổi mai, hoàng hôn chiều núi biếc

 Đêm trăng lên, câu hò tha thiết 

 Em xõa tóc xanh, mẹ ngồi giặt áo

 Dẫu sông có đi ra biển nào rộng lớn 

 Cũng bắt đầu từ nguồn suối nơi xa 

Tổ quốc là nhà, có bếp lửa ngày xuân 

Môi mẹ ấm trầu cay, vai áo cha sờn bạc

Giò chả, bánh chưng, nỗi ước ao một thời khó nhọc

Rộn rã cối chày náo nức những làng quê 

Tổ quốc là nơi những người lính không về

Đem tuổi xuân hòa vào cùng cây cỏ 

Lời hẹn ước thề nguyền, lứa đôi dang dở

Cho hôm nay xuân thắm nở đầy hoa 

Đường rộng mở, thế giới thành bao la

Xin đừng quên Tổ quốc nhiều gian khó 

Dẫu giá lạnh, đào mai rồi sẽ nở

Tổ quốc vào xuân, tiếp nối những mùa xuân

                                                (Bùi Minh Huệ)

Câu trả lời: 

1. Cảm xúc dịu dàng, yêu thương, gắn bó với quê hương từ những điều thân thuộc (k1, 2); 

2. Cảm xúc tự hào về cội nguồn, truyền thống dân tộc (khổ 3); 

3. Xúc động và biết ơn những hy sinh thầm lặng (khổ 4); 

4. Niềm tin, hy vọng và lời nhắn gửi hướng tới tương lai (khổ 5);

Mạch vận động cảm xúc: Gắn bó thân thương → Tự hào truyền thống → Xúc động, biết ơn → Hy vọng và niềm tin;

Cách đọc và xác định:

I. Hiểu khái niệm “mạch vận động cảm xúc” là gì?

• Mạch vận động cảm xúc là diễn biến, sự thay đổi của tình cảm, tâm trạng nhân vật trữ tình trong suốt bài thơ.

• Mạch này không tĩnh tại, mà thường có sự chuyển biến theo thời gian, không gian, hình ảnh hoặc ý tưởng.

 II. Cách đọc và xác định mạch cảm xúc cụ thể

Bước 1: Xác định nhân vật trữ tình

• Xem ai là người bộc lộ cảm xúc trong bài thơ?

• Thường là cái tôi trữ tình của tác giả, mang tâm hồn, cảm xúc và thế giới quan của con người yêu cuộc sống, yêu đất nước, hoặc mang tâm sự riêng tư.

Bước 2: Đọc toàn bài và chia bố cục cảm xúc theo các đoạn/khổ thơ

• Mỗi khổ thường mang một cung bậc hoặc một chuyển động trong cảm xúc.

• Gạch chân những từ ngữ, hình ảnh gợi cảm xúc mạnh mẽ, ví dụ: “tha thiết”, “không về”, “đường rộng mở”, “tiếp nối mùa xuân”...

Bước 3: Nhận diện sự thay đổi trong cảm xúc

• Xem cảm xúc bắt đầu từ đâu, cao trào ở chỗ nào, kết thúc ra sao.

• Có thể tìm các từ ngữ chuyển ý như: "nhưng", "cũng", "xin đừng quên", "cho hôm nay",… để thấy sự phát triển hoặc chuyển hướng cảm xúc.

Bước 4: Gắn cảm xúc với hình ảnh, không gian, thời gian

• Mỗi hình ảnh thơ đều gắn với một tâm trạng. Ví dụ:

  • “Tiếng ầu ơ của mẹ” → cảm xúc dịu dàng, gắn bó.

  • “Những người lính không về” → xúc động, biết ơn.

  • “Tổ quốc vào xuân” → hy vọng, tin tưởng.

Bước 5: Khái quát lại theo trình tự:

Mở đầu (cảm xúc gì?) → Phát triển (cảm xúc thay đổi ra sao?) → Cao trào (đỉnh điểm cảm xúc?) → Kết (lắng đọng hoặc hướng đến điều gì?)