LỜI CON ĐƯỜNG QUÊ

- Tế Hanh -

Tôi, con đường nhỏ chạy lang thang

Kéo nỗi buồn không dạo khắp làng

Đến cuối thôn kia hơi cỏ vướng

Hương đồng quyến rũ hát lên vang

Từ đấy mình tôi cỏ mọc đầy

Dọc lòng hoa dại ngát hương lây

Tôi ôm đám lúa, quanh nương sắn

Bao cái ao rêu nước đục lầy

Những buổi mai tươi nắng chói xa

Hồn tôi lóng lánh ánh dương sa

Những chiều êm ả tôi thư thái

Như kẻ nông phu trở lại nhà

Tôi đă từng đau với nắng hè

Thịt da rạn nứt bởi khô se

Đã từng điêu đứng khi mưa lụt

Tôi lở, thân tôi rã bốn bề

Chia sẻ cùng người nỗi ấm no

Khi mùa màng được, nỗi buồn lo

Khi mùa màng mất. Tôi vui cả

Với những tình quê buổi hẹn hò

Tôi sống mê man tránh tẻ buồn

Miệt mài, hể hả, đắm say luôn

Tôi thâu tê tái trong da thịt

Hương đất, hương đồng chẳng ngớt tuôn...

1937

🌿 Dàn ý phân tích

I. Mở bài

• Giới thiệu Tế Hanh: một trong những gương mặt tiêu biểu của phong trào Thơ mới; thơ ông gắn bó thiết tha với làng quê, mang “hồn hậu, mộc mạc mà tinh tế” (Hoài Thanh).

• Giới thiệu bài thơ Lời con đường quê (1937): tiếng nói nhân cách hóa của con đường làng – chứng nhân gắn bó với thiên nhiên, con người, lao động và tình quê.

II. Thân bài

1. Nội dung

   • Con đường quê – hình ảnh gắn bó với cảnh sắc nông thôn

     • Đường nhỏ “chạy lang thang”, “hoa dại”, “lúa”, “nương sắn”, “ao rêu” → thiên nhiên gần gũi, mộc mạc.

     • Sáng nắng, chiều êm, bão lũ, nắng hè… con đường hiện diện trong mọi đổi thay của quê hương.

   • Con đường quê – chứng nhân của đời sống lao động

     • Chia sẻ nỗi nhọc nhằn và niềm vui của người nông dân: mùa được thì “ấm no”, mùa mất thì “buồn lo”.

     • Đường là nơi lao động trở về, nơi “buổi hẹn hò” tình tự, nơi ký thác biết bao kỉ niệm quê hương.

   • Con đường quê – biểu tượng cho hồn quê, tình quê

     • Con đường mang tâm hồn, biết “vui”, biết “buồn”, biết đau với nắng, khổ với mưa → nhân hóa đầy xúc động.

     • Qua hình tượng con đường, Tế Hanh bộc lộ tình yêu tha thiết, gắn bó máu thịt với làng quê Việt Nam.

2. Nghệ thuật

   • Nhân hóa, ẩn dụ: con đường như một sinh thể biết cảm xúc, suy tư.

   • Ngôn ngữ giản dị, chân chất: “mùi cỏ”, “ao rêu”, “nắng hè”, “mưa lụt” → đậm chất đồng quê.

   • Giọng điệu chân tình, tha thiết: vừa mộc mạc, vừa dào dạt cảm xúc.

   • Bố cục rõ ràng: con đường hiện diện trong thiên nhiên, trong lao động, trong tình yêu, cuối cùng khái quát thành linh hồn quê.

3. Đánh giá, mở rộng

   • Lời con đường quê góp phần khẳng định phong cách Tế Hanh: nhà thơ của tình yêu quê hương, giản dị mà nồng nàn.

   • Hoài Thanh từng viết trong Thi nhân Việt Nam: “Tế Hanh đã đem đến cho thơ ca một hồn quê thấm thía”. Bài thơ này là một minh chứng.

   • Ý nghĩa: không chỉ ca ngợi con đường làng cụ thể, mà nâng lên thành biểu tượng cho hồn quê Việt Nam – bền bỉ, gắn bó với con người qua bao mùa nắng mưa.

III. Kết bài

• Khẳng định giá trị: Lời con đường quê là khúc ca chân thành, tha thiết về quê hương, đồng thời khắc họa nét phong cách mộc mạc mà tinh tế của Tế Hanh.

• Đặt trong phong trào Thơ mới: thơ Tế Hanh góp một tiếng nói riêng – không u hoài, không bi lụy, mà chan chứa tình yêu đời, yêu quê.

---

🌸 Bài viết tham khảo (khoảng 600 chữ)

    Trong phong trào Thơ mới 1932 – 1945, bên cạnh những hồn thơ lãng mạn đầy u uất, Tế Hanh nổi bật như một tiếng ca trong trẻo, tha thiết với quê hương. Hoài Thanh từng nhận xét: “Tế Hanh đã đem đến cho thơ ca một hồn quê thấm thía”. Quả vậy, bài thơ Lời con đường quê (1937) là một minh chứng, khi thi sĩ nhân cách hóa con đường làng thành một sinh thể giàu tình cảm, gắn bó máu thịt với thiên nhiên, lao động và tình quê Việt Nam.

    Ngay từ đầu, con đường quê hiện ra như một người bạn lang thang, thân thiết: “chạy lang thang”, “hoa dại”, “mùi rơm”, “đám lúa”, “nương sắn”, “ao rêu”. Những hình ảnh quen thuộc của thôn làng Việt Nam được gọi tên bằng thứ ngôn ngữ giản dị mà tinh tế. Thiên nhiên hiện lên vừa hồn nhiên, vừa thấm đẫm nhựa sống, khiến người đọc như ngửi thấy hương đồng, thấy mùi cỏ ngai ngái, nghe tiếng bướm, tiếng chim trên nẻo quê bình dị.

    Con đường ấy không chỉ gắn bó với thiên nhiên, mà còn trở thành chứng nhân cho đời sống lao động. Những buổi sáng “nắng chói xa”, những buổi chiều “êm ả”, con đường như người bạn đồng hành với nông dân, đón họ đi làm, đưa họ trở về. Nó chia sẻ mọi vui buồn của mùa màng: mùa được thì “ấm no”, mùa mất thì “buồn lo”. Không chỉ vậy, con đường còn chứng kiến “những tình quê buổi hẹn hò”, trở thành nơi ký thác bao kỉ niệm tình tự, nơi tâm hồn làng quê gửi gắm niềm vui sống.

    Đặc sắc hơn, Tế Hanh đã nhân hóa con đường, biến nó thành một linh hồn biết cảm xúc, biết “đau với nắng hè”, biết “điêu đứng khi mưa lụt”, biết “hể hả, đắm say”, biết “thâu tê tái trong da thịt”. Chính sự nhân hóa này khiến con đường quê trở thành biểu tượng cho tâm hồn quê hương: chịu thương chịu khó, bền bỉ mà vẫn tràn đầy sức sống. Nhà phê bình Đặng Thai Mai từng nhận xét: “Tế Hanh đã thổi hồn vào cảnh vật, làm cho nó sống động như con người”. Thật đúng với thi phẩm này.

    Bằng giọng thơ mộc mạc, giàu nhạc điệu, ngôn ngữ giản dị mà thấm thía, Lời con đường quê không chỉ khắc họa cảnh sắc thôn quê, mà còn ca ngợi tình quê đằm thắm. Đây chính là phong cách riêng của Tế Hanh trong phong trào Thơ mới: một hồn thơ chân chất, nồng hậu, không chìm trong u sầu bi lụy, mà hướng đến tình yêu đời, yêu quê, yêu người.

    Như vậy, Lời con đường quê là một trong những thi phẩm đẹp nhất của Tế Hanh về đề tài nông thôn. Con đường trong bài thơ không còn là một khái niệm địa lí, mà trở thành linh hồn, thành nhịp sống, thành tiếng lòng của quê hương. Bài thơ không chỉ làm giàu thêm cho Thơ mới, mà còn để lại cho người đọc hôm nay một tình yêu sâu nặng với làng quê Việt Nam – nơi chôn nhau cắt rốn của mỗi con người.